Iğdır Barosu Mülteci Hakları Komisyonu, mültecilerin karşılaştığı sorunlara dikkat çeken kapsamlı bir rapor hazırlayarak basın ve kamuoyuyla paylaştı. Raporda, mültecilerin temel insan haklarına erişimde yaşadığı zorluklar, mevcut yasal ve idari boşluklar ile bu sorunların çözümüne yönelik öneriler detaylı şekilde ele alındı. Komisyon Başkanı Yunus Koçak, raporu okurken, özellikle çocuk mültecilerin eğitim hakkından mahrum kalmasının ve kayıt dışı iş gücünün artmasının tehlikelerine vurgu yaptı.
Komisyonun raporunda, mültecilerin karşılaştığı en önemli sorunlar detaylandırıldı. Eğitim, sağlık, barınma ve çalışma gibi temel haklara erişimde ciddi engellerin bulunduğu vurgulandı. Özellikle şu noktalara dikkat çekildi:
- Eğitim Sorunları: Birçok mülteci çocuğun eğitim hakkından mahrum kaldığı, dil bariyerleri ve ekonomik zorluklar nedeniyle okula gitmelerinin engellendiği belirtildi.
- Sağlık Hizmetlerine Ulaşım: Kayıtlı olmayan mültecilerin sağlık hizmetlerine erişimlerinin neredeyse imkânsız olduğu ifade edilirken, kayıtlı olanların da dil engeli ve ekonomik sıkıntılar nedeniyle sağlık hizmetlerinden yeterince faydalanamadığı açıklandı.
- Barınma Problemleri: Mültecilerin büyük bir kısmının sağlıksız ve güvensiz koşullarda barındığı, bu durumun hem fiziksel hem de psikolojik sağlık sorunlarını artırdığı raporda yer aldı.
- Kayıt Dışı Çalışma ve Hak İhlalleri: Mültecilerin büyük bir kısmının kayıt dışı çalıştığı, düşük ücretlerle ve güvencesiz koşullarda iş bulabildiği belirtildi.
Adalet Mekanizması Tıkanıyor: Adli Yardım ve Avukat Sorunları
Raporda, “Geri Gönderme Merkezi’nden adli yardım talepleri ya gelmemekte ya da gelen talepler son derece az sayıda kalmaktadır. Yabancıların adli yardım hizmetinden haberdar edilmesi GGM personelinin sorumluluğundayken, bu konuda yeterli bilgilendirme yapılmamakta ve mültecilerin temel haklara erişim yolları kapatılmaktadır” ifadelerine yer verildi.
Koçak, “Avukatlar, uzmanlara ulaşmada ciddi zorluklar yaşamakta, çoğu zaman merkeze giriş yapmadan geri dönmek zorunda kalmaktadır. Görüşme odalarında kamera kayıtlarının bulunması, gizlilik hakkını ihlal ederek adil yargılanma hakkının önünü tıkamaktadır” dedi.
Tercüman Desteği Yetersiz
Mülteciler için adalete erişimde kritik öneme sahip olan tercüman hizmetlerine yönelik, “Bazı dillerde tercüman bulunmamakta, mülteciler arasından seçilen kişiler tercümanlık yapmaktadır. Bu durum, hem etik değerleri zedelemekte hem de mültecilerin gerçek hikâyelerini anlatmalarını engellemektedir. Kimliğinin ifşa edilmesinden korkan mülteciler, yanlış bilgi vermek zorunda kalmaktadır,” denildi. Ayrıca, baroların adli yardım bütçesinden tercüman istihdam etmesinin gerekliliği vurgulandı.
Refakatsiz Çocuklar Sorunu
Raporda, refakatsiz çocukların karşılaştığı sorunlar anlatıldı. Iğdır GGM’de yaşanan bir olayda, 16 yaşındaki bir çocuğun kemik testi sonucunda 18 yaşından büyük olduğunun raporlandığı, ancak ikinci testte gerçek yaşının 16 olduğunun anlaşıldığı belirtildi. “Bu yanlış uygulamalar, refakatsiz çocukların yetişkinlerle aynı kötü koşullarda tutulmasına neden olmaktadır,” ifadeleri yer aldı.
Raporda, refakatsiz çocukların yetersiz beslendiği, hijyenik olmayan şartlarda barındırıldığı ve zaman zaman istismara uğradığı örnekler de vurgulanarak, “Mevzuatta öngörülen idari gözetime alternatif tedbirler uygulanmamaktadır ve bu durum keyfi bir uygulama haline gelmiştir” denildi.
Sağlık Sorunları ve Salgın Hastalıklar
Raporda, GGM’lerdeki sağlık koşullarının mültecilerin yaşam hakkını tehlikeye attığı belirtilirken, “Iğdir GGM’de mülteciler, 200-300 kişi ile aynı alanda barındırılmakta, salgın hastalıkların yayılmasına uygun bir ortam oluşmaktadır. Yakın zamanda mültecilerin çoğundan vücutlarında derin yaralar oluştuğu rapor edilmiştir, ancak gerekli tedaviye erişemedikleri gibi herhangi bir önlem de alınmamıştır,” ifadeleri yer aldı.
“Mevcut Düzenlemeler Yetersiz”
Raporda, mültecilere yönelik mevcut yasal düzenlemelerin yetersiz olduğu ve uygulamada karşılaşılan boşluklar nedeniyle birçok hakkın kullanılamadığı ifade edildi. Örneğin, mültecilere yönelik sosyal uyum projelerinin sınırlı olduğu, dil eğitimi ve mesleki eğitim gibi hizmetlerin yetersiz kaldığı belirtildi.
Rapor, mülteci sorunlarının çözümüne yönelik çeşitli öneriler de sundu. Bu öneriler arasında:
- Eğitim ve sağlık hizmetlerine erişimin artırılması,
- Kayıt dışı çalışmanın önlenmesi için denetimlerin sıklaştırılması,
- Kadın ve çocuk mülteciler için özel destek programlarının geliştirilmesi,
- Yerel halk ile mülteciler arasındaki sosyal uyumun artırılması için farkındalık kampanyalarının düzenlenmesi,
- Hukuki destek hizmetlerinin yaygınlaştırılması yer aldı.
“Mülteci Hakları İnsan Haklarıdır”
Rapora ilişkin açıklamalarda bulunan Komisyon Başkanı Yunus Koçak, şunları söyledi:
“Mülteci hakları, insan haklarının ayrılmaz bir parçasıdır. Hazırladığımız bu rapor, mültecilerin yaşadığı sorunları görünür kılmayı ve çözüm önerileri sunmayı amaçlıyor. Yerel yönetimlerden sivil toplum kuruluşlarına, toplumun her kesimine bu konuda büyük sorumluluk düşüyor. Amacımız, mülteci haklarının daha güçlü şekilde korunması ve toplumda bu konuda farkındalık yaratılmasıdır.”
